W dniu 15 kwietnia bieżącego roku w naszym Ośrodku gościliśmy pracownicę Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dąbrowie Górniczej. Pani Agnieszka Kowalska, wprowadziła nas w świąteczny nastrój przybliżając nam tradycje i zwyczaje wielkanocne w Zagłębiu Dąbrowskim. Począwszy od Niedzieli Palmowej po wielką Niedzielę Wielkanocną. W Zagłębiu Dąbrowskim w Niedzielę Palmową, kiedyś nazywaną „wierzbną” do tej pory w kościołach święci się specjalnie przygotowane palmy. Najczęściej palmy te wykonuje się z gałązki wierzbowej, zwanej baziami lub kocankami. Wśród dodatkowych surowców spotykamy takie rośliny jak: trzcina pospolita, cis, sosna zwyczajna, jałowiec, brzoza, bukszpan i borówka brusznica. W takie zestawienie wkomponowano czasem bibułkowe kwiaty, zasuszone kłosy zbóż, trawy i wstążki. Palma wielkanocna zazwyczaj była wita na wysokość ok. 1,5 metra lub miała formę bukietu. Znanym zwyczajem na zagłębiowskich wsiach było również uderzanie palmą bydła, które po raz pierwszy wyganiano na łąkę. Wierzono, że kawałki palm, które się wrzuci do ognia podczas silnej nawałnicy rozpędzą chmury, a te położone pod łóżkiem chorego pozwolą mu szybciej wyzdrowieć. Dużą rolę odgrywała przyroda w w życiu ludzi. W wielu polskich świętach splatają się ze sobą elementy chrześcijańskie z pogańskimi, obrzędy dawne z tymi współczesnymi, czy czynności religijne z magicznymi. Nie inaczej jest w przypadku Świąt Wielkanocnych. Niezmiennie pewne tradycje są nadal kultywowane, ale są też i takie, które odchodzą w niepamięć. Zwyczajem wielkopiątkowym praktykowanym w niektórych rejonach Zagłębia Dąbrowskiego było obmycie się w „płynącej wodzie”, czyli w źródle, strumieniu lub rzece. Czynność tą należało wykonać przed wschodem słońca. Wierzono, że woda płynąca przed świtem w rzece ma działanie uzdrawiające .Według innej interpretacji woda wielkopiątkowa miała obmyć człowieka z grzechów i czyniono to na pamiątkę pobytu Chrystusa na Górze Oliwnej. Dawniej również święcenie pokarmów wyglądało inaczej: pokarmy do poświęcenia niesiono pod dwór lub do zamożnego gospodarza. Do dworu przychodził ksiądz, który najpierw szedł po pokojach dworskich i święcił zastawione tam stoły a potem wychodził do biedniejszego ludu i święcił wszystko, co przyniesiono, za co oczywiście otrzymywał jajka, kiełbasy, kawałki szynek, placki. Skład święconki prawie się nie zmienił. Do koszyczka dalej wkładamy jajka, wędlinę, mięsa, masło, sól, pieprz, czy chrzan. Kiedyś święcono również buteleczkę z winem, babę drożdżową, bądź jakiś inny kawałek ciasta: kołacza z serem lub mazurka Jaja najczęściej farbowano w łupinach cebuli uzyskując w ten sposób skorupkę w kolorach od żółtego do brązowego. Jako barwnik stosowano również kwiaty malwy, odwar z buraków, pędy młodego żyta a na gładkiej kolorowej skorupce wydrapywano wzory. Jajka oklejano także rdzeniem z sitowia, kolorową włóczką i skrawkami tkanin. Drugi dzień Świąt Wielkanocnych nazywany jest „lanym poniedziałkiem”, „mokrym poniedziałkiem”, „śmigusem” lub „dyngusem” – tłumaczy pani Agnieszka. To właśnie w tym dniu oblewamy się wodą począwszy od małych buteleczek, poprzez garnki i wiadra. Nierzadko zdarzało się, że dziewczyna wrzucana była do pobliskiej wody: rzeczki lub stawu. Jednak żadna z „pokrzywdzonych” nie obrażała się, gdyż oblewanie wodą świadczyło o powodzeniu dziewczyny i było wyrazem przyjaźni. W Poniedziałek Wielkanocny nie tylko młodzi chłopcy oblewają wodą ładne dziewczyny. Dorośli również kiedyś i obecnie chodzą po mieszkaniach opryskując się wodą lub perfumami. Pamiętajmy jednak, że kiedyś za takie oblanie otrzymywano poczęstunek. Jeśli po śmigusie przyszły dzieci to dawano im jajka, ciasto lub pieniądze. W trakcie prezentacji uczniowie klas V e mieli możliwość zadawania pytań prowadzącej. Słuchający ze zdumnieniem odkrywali dawne zwyczaje i tradycje okresu Wielkanocy poprzez to wzbogacili swoją wiedzę. Uczniowie mieli możliwość wykonania własnoręcznie ozdób wielkanocnych, co sprawiło im dużo radości.
Organizatorem spotkania była nauczycielka historii Anna Malara
